TOPRAK OLUŞUMUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLER İKLİM - ANAKAYA - ZAMAN - YER ŞEKİLLERİ - CANLILARIN ETKİSİ (BİTKİ ÖRTÜSÜ) LİSE 10.SINIF COĞRAFYA DERSİ KİTABI Lİ

TOPRAK OLUŞUMUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLER İKLİM - ANAKAYA - ZAMAN - YER ŞEKİLLERİ - CANLILARIN ETKİSİ (BİTKİ ÖRTÜSÜ) LİSE 10.SINIF COĞRAFYA DERSİ KİTABI LİSE 2.SINIF

TOPRAK OLUŞUMUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLER

İKLİM
ANAKAYA
ZAMAN
YER ŞEKİLLERİ
CANLILARIN ETKİSİ (BİTKİ ÖRTÜSÜ)

TOPRAK OLUŞUMUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLER-İKLİM

Toprak oluşumunda en önemli faktör iklimdir. Çünkü fiziksel ve kimyasal ayrışma olayları, bitki örtüsünün yerleşip gelişmesi, toprağın yıkanması ve topraktaki organizma faaliyetleri iklime bağlıdır.
Nemli, sıcak bölgelerde kimyasal ayrışma ön plandadır ve ayrışma daha hızlıdır. Soğuk ve kurak bölgelerde ise fiziksel ayrışma ön plandadır ve daha yavaştır.
Nemli bölgelerde toprakta yıkanma fazla iken kurak bölgelerde azdır. Aşırı yıkanma sonucunda toprağın üst kısmındaki besin maddeleri, sızma yoluyla alt katmanlara taşındığından toprak besin maddeleri yönünden fakir kalır. Buna karşılık kurak bölgelerde yıkanma yeterli olmadığı için toprakta kireç ve tuz oranı yüksektir.
Topraktaki humus miktarı da iklime bağlıdır. Kurak iklim bölgelerinde bitki örtüsü cılız olduğundan toprak humus bakımından fakir, bitki örtüsünün gür olduğu yerlerde ise zengindir. Ancak bol yağışlı bölgelerde topraktaki humusun bir kısmı suyla taşındığı için toprak humus bakımından fakirdir. Humus, toprağın rengini koyulaştırır.

TOPRAK OLUŞUMUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLER-ANAKAYA

Ayrışmada ana kayanın direnci önemlidir. Sert kayaçlar zor ayrışırken yumuşak kayaçlar daha kolay ayrışmaktadır. Ayrıca ana kayanın cinsi ve bileşimi toprağın yapısını doğrudan etkilemektedir. Kayacın cinsine bağlı olarak toprak; kireçli, fosforlu, killi, kumlu veya milli olur.

TOPRAK OLUŞUMUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLER-ZAMAN

Ana kayanın çözülmesi, çözülen maddenin giderek ayrışması ve bu ayrışan madde üzerine bitkilerin ve diğer canlıların yerleşmesi, organik maddelerin parçalanarak humusa dönüşmesi ve toprağın horizonlaşması için yüzlerce, hatta bazı iklim bölgelerinde binlerce yıllık bir sürenin geçmesi gerekir. 1 cm kalınlıktaki toprağın oluşabilmesi için en az 100-150 yılın geçmesi gerektiğini biliyor musunuz?

TOPRAK OLUŞUMUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLER-YER ŞEKİLLERİ

Yer şekillerinin eğim, yükselti ve bakı özellikleri toprak oluşumunu etkiler. Yükseltinin artmasıyla sıcaklık düşer ve yağış artar. Bu nedenle bir dağın yamacı boyunca farklı karakterde topraklar oluşur.
Genel olarak eğimli yüzeylerde ayrışan malzeme dış kuvvetlerin ve yer çekiminin etkisiyle sürekli olarak taşınır. Böyle alanlarda toprak ancak bitki örtüsü altında oluşabilir. Bitki örtüsünün olmadığı alanlar topraksızdır.
Bakı, bir yamacın güneşlenme ve nemlilik bakımından farklı olmasına neden olur. Bu farklılık ise değişik toprak türlerinin oluşmasına yol açar.

TOPRAK OLUŞUMUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLER-CANLILARIN ETKİSİ (BİTKİ ÖRTÜSÜ)

Canlıların ve Bitki Örtüsünün Etkisi
Toprak oluşumundaki en önemli olaylar, ayrışmış olan ana materyal üzerine bitkilerin yerleşmesi, bitki köklerinden çıkan asitlerle ana materyalin giderek daha fazla ayrışması ve bitki artıklarının humusa dönüşüp toprağa karışmasıdır. Bu olaylar meydana gelmediği taktirde gerçek anlamda toprak oluşumundan söz etmek mümkün değildir.
Toprak yüzeyine düşen dal, yaprak ve meyve gibi bitki kalıntıları, (iklim şartlarına göre birkaç ay ile birkaç yıl içerisinde), mikroorganizmalar tarafından parçalanarak humusa dönüştürülür. Bu humus, toprak canlıları sayesinde toprağa karışır.
Tavşan, tarla faresi ve köstebek humusça zengin üst toprağı derinlere taşır. Bu canlılar, derinlerdeki toprağı ise yüzeye çıkarmak gibi önemli bir karıştırma görevi de yaparlar.

TOPRAKLARIN HORİZONLARI

Şekilde görüldüğü gibi oluşumunu tamamlamış bir toprak kesitinde yüzeyden derine doğru birbirinden farklı özellikler gösteren katlar vardır. Bu katlar horizon olarak isimlendirilir.

A Horizonu: Toprağın en üst katı olup organik madde bakımından zengindir. Bitkiler burada tutunur ve yaşar.

B Horizonu: Toprağın en üst katının yıkanması ile sızan minerallerin biriktirildiği kattır.
C Horizonu: Ana kayanın iri unsurlar şeklinde parçalandığı kattır.
D Horizonu: Ana kayanın bulunduğu kattır.

COĞRAFYA 10 DERS KİTABI
COĞRAFYA 10 DERS NOTLARI
COĞRAFYA 10.SINIF DERSİ ETKİNLİKLERİNİN CEVAPLARI
COĞRAFYA 10.SINIF DERSİ ÖLÇME DEĞERLENDİRME VE TEST SORULARININ CEVAPLARI
COĞRAFYA 10.SINIF ÖDEVİ
COĞRAFYA LİSE 2.SINIF DERSİ ÖLÇME DEĞERLENDİRME VE TEST SORULARININ CEVAPLARI
COĞRAFYA LİSE 2.SINIF DERSİ ETKİNLİKLERİNİN CEVAPLARI