YER ŞEKİLLERİ ARAZİ KULLANIMINI NASIL ETKİLER? LİSE 11.SINIF COĞRAFYA KİTABI LİSE 3.SINIF

YER ŞEKİLLERİ ARAZİ KULLANIMINI NASIL ETKİLER? LİSE 11.SINIF COĞRAFYA KİTABI LİSE 3.SINIF

Ülkemiz yüzey şekilleri bakımından farklı özelliklere sahiptir. Bazı yerler geniş ovalar ve platolar, bazı yerler dağlık ve engebeli alanlar, kimi yerler ise kayalık ve bataklıklardan oluşur. Ülkemizdeki yüzey şekillerinin farklılık arz etmesi arazi kullanımını da çeşitlendirmiştir. Örneğin, geniş ovalar yerleşme ve tarımsal faaliyetler için , yüksek yaylalar hayvancılık ve yer yer turizm faaliyetleri için kullanılır. Buna karşın kayalık ve bataklık gibi alanların kullanımı son derece kısıtlıdır.

Türkiye’de mevcut ovalar toplam arazinin ancak % 8′ini kapsar. Ülkemizde yürütülen ekonomik faaliyetlerin büyük bir kısmı çok geniş yer tutmayan bu alanlarda yoğunlaşmıştır.

Ülkemiz arazileri arasında dağlık ve engebeli alanlar geniş bir yer tutar. Bu alanlar genellikle hayvancılık faaliyetleri ile çok yüksek gelir getirmeyen tarımsal faaliyetlerin yapıldığı yerlerdir. Toprak tabakasının ya hiç olmadığı ya da çok ince olduğu bu alanlarda erozyon oldukça şiddetlidir. Çoğu yerde ana kayanın yüzeye çıktığı kayalık alanlar araziden yararlanma yönünden ölü sahalar olarak nitelendirilir. Eğim derecesinin fazla ve engebenin hâkim olduğu dağlık alanlarda ulaşımın gelişememesi, araziden faydalanmayı sınırlayan önemli faktörlerdir.

Ülkemizdeki delta ovaları önemli tarım sahalarıdır. Yakın zamanda bu ovalarda sanayi faaliyetleri ve yerleşim birimleri de yoğunlaşmıştır. Çukurova, Bafra, Çarşamba ile Büyük ve Küçük Menderes ovalarının denize yakın kesimleri bu tür ovalara örnek verilebilir.

Karadeniz, Ege ve Akdeniz kıyısında yer alan ovalar, yüzeyi şekilleri ve iklim şartlarına bağlı olarak tarım faaliyetlerinin yoğunlaştığı yerlerdir. Verimin yüksek olduğu kıyı ovalarında bitki örtüsü tahrip edilerek bu ovalar tarım alanına dönüştürülmüştür. Tarımsal faaliyetlere bağlı olarak kıyı ovalarında zamanla yerleşim birimleri de kurulmaya başlanmıştır. Örneğin, bir zamanlar ormanlarla kaplı olan Samsun - Bafra arasında ormanların açılması ile beraber birçok köy kurulmuştur.

Ulaşım ağlarının gelişmesi ile beraber kıyı kesiminde turizm faaliyetleri canlılık kazanmış, bu kesimdeki araziler zamanla turistik tesislerin inşası için de kullanılmaya başlanmıştır.

Vadi kenarlarında yer alan alüvyal ovalarda tarımsal faaliyetler yoğunlaşmış, ova ile dağlar arasındaki yamaçlarda da yerleşim birimleri kurulmuştur. Karstik ovalar ile yer altı su kaynakları bakımından zengin olan tektonik ovalarda da benzer durum söz konusudur. Eskişehir, Antakya, Erzincan, Bursa, Acıpayam bu arazilerde kurulmuş şehirlere örnek verilebilir.

Günümüzde Dilovası, Çayırova (İzmit), Izmit, Çukurova’nın Adana ile Mersin arasında kalan kesimi gibi tarıma uygun araziler sanayinin geliştiği bölgelerdir.

Geçmiş yüzyıla kadar genellikle hayvancılık amacıyla kullanılan Orta Anadolu’daki platolarda bugün” tarımsal faaliyetler de gelişmiş ve kır yerleşmeleri ile orta büyüklükteki yerleşim birimleri artmıştır .

Volkanik sahalardaki ova ve platolarda verimli toprakların etkisiyle tarım ve yerleşme gelişmiştir.

Batı Karadeniz platoları tarım ve ormancılık amacıyla kullanılmaktadır.

Ülkemizin güneyinde, Şanlıurfa civarında platolar yüzeyinde mevcut toprak örtüsü oldukça incedir.Çoğu yerde taş ve çakıl örtüsü hâkim olduğundan buralar genellikle ilkbahar mevsiminde mera olarak kullanılmaktadır. Yüksek engebeli alanlardan oluşan Taşeli ve Teke Platoları, hayvancılık faaliyetleri ve bu faaliyetlere bağlı olarak kır yerleşimi amacıyla kullanılır.

Ülkemizin doğusu ve güneydoğusu iklim ve topografya şartlarına bağlı olarak önemli hidrolik güç potansiyeline sahiptir. Dağlar arasındaki alanlar birçok yerde baraj sahası olarak kullanılmıştır. Buna Keban, Karakaya ve Atatürk Barajı örnek verilebilir.

Ülkemizde kar kalınlığının fazla ve topoğrafik şartların uygun olduğu bazı dağlık alanlar kış sporları amacıyla kullanılmaktadır. Örneğin: Uludağ, Kartalkaya, Palandöken gibi.

Dağlık sahadaki bazı araziler maden çıkarma ve işletme amacıyla kullanılmaktadır.

Doğu Karadeniz başta olmak üzere doğal güzelliklere sahip birçok yer mesire alanı olarak veya yayla turizmi amacıyla kullanılır.

Bazı engebeli alanlar yerleşim amacıyla da kullanılmaktadır. Örneğin, cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren hızlı bir şekilde gelişen Ankara’da küçük tepelerden oluşan birçok alan, yerleşime açılmıştır. Aynı şekilde Mardin de Mardin Eşiği’nin güney yamaçlarında engebeli bir alana kurulmuştur.

Orta Anadolu, doğu ve güneydoğudaki bozkır bölgeleri başta olmak üzere bazı dağlık ve engebeli alanlar, hayvancılık faaliyetleri amacıyla kullanılır.

Ülkemizde dağların güney yamaçlarında kalan alanlarda tarım ve yerleşme faaliyetleri açısından araziden faydalanma oranının daha yüksek olduğu görülmektedir. Sizce bunun sebebi nedir?

DAĞLARIN GÜNEY YAMAÇLARI GÜNEŞİ DOĞRUDAN GÖRÜR VE SICAKLIK DEĞERLERİ YÜKSEKTİR VE BU NEDENLE TARIMSAL FAALİYETLER VE YERLEŞMELER DAHA YOĞUNDUR.<–>

COĞRAFYA 11 DERS KİTABI
COĞRAFYA 11 DERS NOTLARI
COĞRAFYA 11.SINIF DERSİ ETKİNLİKLERİNİN CEVAPLARI
COĞRAFYA 11.SINIF DERSİ ÖLÇME DEĞERLENDİRME VE TEST SORULARININ CEVAPLARI
COĞRAFYA 11.SINIF ÖDEVİ
COĞRAFYA LİSE 3.SINIF DERSİ ÖLÇME DEĞERLENDİRME VE TEST SORULARININ CEVAPLARI
COĞRAFYA LİSE 3.SINIF DERSİ ETKİNLİKLERİNİN CEVAPLARI