Güneydoğu Anadolu Bölgesi KISA LİSE 12.SINIF COĞRAFYA DERSİ KİTABI LİSE 4.SINIF

Güneydoğu Anadolu Bölgesi KISA LİSE 12.SINIF COĞRAFYA DERSİ KİTABI LİSE 4.SINIF

En küçük coğrafi bölge olan Güneydoğu Anadolu Bölgesi yer şekilleri ve
Buna bağlı olarak yerleşme ve ekonomik özellikler açısından iki bölüme
ayrılmıştır. Bunlar, Orta Fırat Bölümü ve Dicle Bölümü’dür. Bölgeyi
bölümlere ayıran sınır Karacadağ volkan konisinden geçer.

Yer şekilleri
Yer şekilleri sade olan bölgede yükseltisi fazla olmayan ova ve platolar
geniş yer kaplar.

Dağlar : Bölgenin kuzey kesiminde Toros dağ sırasının güney yamaçları
uzanır. Burada asıl Toroslar ile onun önünde ikinci bir kıvrımlı dağ
kuşağı uzanır. Bölgenin ortasında 1938 m yükseltiye sahip sönmüş Karacadağ
Volkanı yer alır. Bölgenin batısında ise Gaziantep Platosu üzerinde
yükselen Kartal Dağları önemli yükseklik oluşturur.

Ovalar : Karadağ’ın batısında Altınbaşak (Harran), Ceylanpınar ve Birecik
ovaları yer alır. Dicle nehri ve kollarının toplandığı Diyarbakır
Havzası’nda fazla geniş olmayan ancak çok verimli bir ovaya geçilir.

Platolar : Karacadağ’ın batısındaki Şanlıurfa, Gaziantep, Adıyaman
platoları Fırat ve kolları tarafından derin bir şekilde yarılmıştır.
Karacadağ’ın doğusu ise daha engebeli bir yapı gösterir. Bu bölümün
güneyinde Mardin-Midyat Eşiği yer alır.

Akarsular ve Göller

Akarsular
Bölgenin iki önemli akarsuyundan biri olan Fırat, kaynağını Doğu Anadolu
Bölgesi’nden alır. Bölgede ise Toroslar’dan gelen Kahta ve Karadağ’dan
gelen küçük akarsularla beslenir. Güneydoğu Toroslar’ın güneye bakan
yamaçlarından birçok kol halinde çıkan Dicle Nehri ise bölgenin diğer
önemli akarsuyudur. Her iki akarsu da Basra Körfezi’ne sularını boşaltır.

Göller
Bölgede doğal oluşumlu göl yoktur. Ancak Fırat ve Dicle üzerinde kurulmuş
baraj gölleri bulunmaktadır. Bölgenin ve ülkenin en büyük baraj gölü olan
Atatürk Barajı bu bölge sınırları içindedir.

İklim
Denizden uzak olduğu için sıcaklık bakımından karasal iklim özellikleri
görülür. Kışlar oldukça soğuk olup, en çok yağış bu mevsimde düşer. Yaz
mevsimi ise enlemin, karasallığın ve güneyden esen çöl rüzgarlarının
etkisiyle çok sıcak ve kurak geçer. Buharlaşma şiddeti çok fazla
odluğundan yaz mevsiminin en kurak geçtiği bölgedir. Ayrıca batıdaki
Gaziantep Yöresi’nde belirgin olarak Akdeniz ikliminin ektileri görülür.

Doğal Bitki Örtüsü
Bölgenin doğal bitki örtüsü bozkırdır. İç Anadolu bozkırlarına göre çok
fakirdir. Bölgede antropojen bozkırlar da geniş yer kaplamaktadır.
Ormanların en az alan kapladığı bölge olan Güneydoğu Anadolu’da mevcut
ormanların büyük bölümü de tahrip edilmiştir. Toros Dağları eteklerinde
görülebilen ormanlar ise kuraklık nedeniyle çok zayıftır. Dicle Nehri
boylarında yer yer kavak ve söğüt toplulukları görülür.

Nüfus ve Yerleşme
Nüfusu en az olan bölgemizdir. Ancak doğum oranının yüksek, yüzölçümünün
küçük olması nüfus yoğunluğunun fazla olmasına neden olmuştur. Orta Fırat
Bölümü ve özellikle Gaziantep Yöresi yoğun nüfuslanmıştır. Yağışın
azaldığı düzlüklerde nüfus azalır. Bölgede ekonomik gelişmenin yavaş
olması, terör olayları gibi nedenlerden dolayı göç veren bir bölgedir.
Ayrıca mevsimlik işçi göçleri de olmaktadır.

İller
Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Mardin, Siirt, Şanlıurfa

Ekonomik Özellikler

Tarım
Tarım halkın temel geçim kaynağıdır. Tarım arazisi geniş olmasına karşın
kuraklık nedeniyle tarımın en önemli sorunu sulamadır. Tarım topraklarının
çok parçalı, tarım işletmelerinin küçük işletmeler şeklinde olması
tarımsal verimi düşürmektedir. Tarım alanlarının üçte biri nadasa
alınmaktadır. G.A.P. (Güneydoğu Anadolu Projesi) ile birlikte sulu tarım
alanları genişlemekte, nadas arazisi azalmakta, tarım ürünü çeşitliliği
artmaktadır.

Tarım Ürünleri

Buğday : Bölgedeki tarım alanlarının yarısından fazlasında buğday ekilir.
En fazla ekim alanına sahip Şanlıurfa’yı Diyarbakır izler.

Arpa : Bölgede yetiştirilen diğer önemli tahıl olan arpa, en fazla
Şanlıurfa, Siirt ve Adıyaman’da yetiştirilir.

Pamuk : Bölgede en fazla ekilen endüstri bitkileri arasında yer alan
pamuk, halen sulanmakta olan Akçakale ve Gaziantep’te yetiştirilir.

Kırmız Mercimek : Kuraklığa dayanıklı bir baklagildir. Türkiye üretiminin
tamamına yakınını bu bölge sağlar. En çok Şanlıurfa ve Gaziantep’te
yetiştirilir.

Susam : Az bir alanda ekimi yapılmaktadır. Ancak üretimi bölge için önem
taşır.

Çeltik : Siverek’te yetiştirilmektedir.

Antep Fıstığı : Bölgenin karakteristik ürünüdür. Üretimin % 90′ı bu
bölgede gerçekleşir.

Üzüm : Özellikle Gaziantep çevresinde bağcılık gelişmiştir. Üretilen üzüm
yaş olarak tüketilmesinin yanı sıra pekmez, pestil ya da içki yapımında
kullanılır.

Zeytin : Akdeniz ikliminin etkileri görülen Gaziantep yöresinde Kilis ve
Islahiye çevresinde yetiştirilir.

Tütün : Sulama ile birlikte ekim alanları genişlemektedir. Üretimde
Adıyaman ve Batman önde gelir.

Sebze : Sulanabilen alanlarda domates, biber, patlıcan gibi çeşitli
sebzeler yetiştirilmektedir.

Meyve : Bölgenin karpuz üretiminde ayrı bir yeri vardır. Özellikle
Diyarbakır çevresinde ağırlığı 20 kg’ı aşan karpuz yetiştirilmektedir.

Hayvancılık
Bölgede hayvancılık önemli bir ekonomik faaliyettir. Bölgenin doğal
özellikleri ve gelenekleri hayvancılığın gelişmesine zemin hazırlamıştır.
Bitki örtüsünün bozkır olması nedeniyle küçükbaş hayvancılık yaygındır.
Bölgede en çok koyun yetiştirilir. Koyundan sonra en fazla yetiştirilen
kıl keçisidir ve Toros Dağları eteklerinde otlatılır. Ayrıca Toros
Dağları’nda arıcılık yapılmaktadır.

Ormancılık
Kuraklık nedeniyle ormanların en az bulunduğu bölgedir. Toroslar’ın
eteklerinde bulunan ormanlar da çok zayıftır. Bu nedenle bölgede
ormancılık gelişmemiştir.

Madenler ve Enerji Kaynakları

Madenler : Bölge maden bakımından zengin değildir. Gaziantep, Islahiye ve
Kilis’te krom ve bakır yatakları bulunur. Kilis-Gölbaşı’nda fosfat
çıkartılır. Ayrıca Toros Dağları’nda krom ve çinko yatakları vardır.

Enerji Kaynakları : Petrolün çıkarıldığı tek bölgedir. Diyarbakır
Havzası’nda Raman, Garzan, Şelmon yatakları ile Adıyaman’da Yanarsu
Havzası’nda çıkartılır. Türkiye’nin petrol boru hatları bu bölge
topraklarından geçer. Ayrıca Cizre’de önemli bir enerji kaynağı olan
linyit çıkarılır.

Enerji Üretim Tesisleri : Bölge enerji üretiminde giderek önem
kazanmaktadır. G.A.P. kapsamında 22 hidroelektrik santral kurulması
planlanmıştır. Önemli barajları Atatürk, Kralkızı ve Deve Geçidi’dir.

Başlıca endüstri tesisleri şunlardır :

Besin : Diyarbakır, Şanlıurfa

İçki : Gaziantep, Şanlıurfa, Diyarbakır

Pamuklu Dokuma : Gaziantep, Adıyaman, Diyarbakır

Battaniye, Kilim, Halı : Siirt, Gaziantep

Petrol Rafinerisi : Batman

Ulaşım
Bölgede önemli dağ sıralarının olmaması ulaşımı kolaylaştırmıştır. Ancak
Güneydoğu Toroslar, İç ve Doğu Anadolu ile olan ulaşıma engel olmaktadır.
Irak ve Suriye’ye bağlanan önemli yollar da bölgeden geçmektedir. Bölgede
iki ana demiryolu hattı vardır. Bunlardan biri
Kurtalan-Diyabakır-Gaziantep üzerinden Doğu ve İç Anadolu ile bağlantıyı
sağlar. Diğeri Adana-Gaziantep üzerinden geçerek Nusaybin’e ulaşır.
Güneydoğu Anadolu’daki demiryolu hattında çoğunlukla tarımsal ürün ve
maden taşınır.

Turizm
Doğal güzellikleri ve tarihi zenginliğine karşın bölge turizm açısından
yeterince gelişememiştir. Adıyaman’daki Nemrut Dağı’nda bulunan Komagene
krallığına ait mezarlar ve çeşitli anıtlar adeta açık hava müzesi
durumundadır. Şanlıurfa’daki Balıklı Göl halk tarafından kutsal
sayılmakta, dinsel turizm için potansiyel oluşturmaktadır. Diyarbakır’da
bulunan Orta Çağ’a ait surlar, kuleler bölgedeki diğer turistik
zenginliklerdir. Ayrıca Gaziantep Yöresi’ndeki Karkamış ve Roma dönemine
ait kalıntılar çok fazla turist çekmektedir.

Bölgenin Ülke Ekonomisindeki Yeri
Bölgenin Türkiye ekonomisine katkısı çok azdır. Doğu Anadolu Bölgesi’nden
sonra geri kalmış ikinci bölgemizdir. Aşağıda bölge ekonomisinde önemli
yer tutan ürün ve ekonomik faaliyet türlerinin listesi verilmiştir.

Petrol

Antep Fıstığı

Baklagiller

Üzüm

Pamuk

Hayvancılık

COĞRAFYA 12 DERS KİTABI ETKİNLİKLERİ
COĞRAFYA 12 DERS NOTLARI
COĞRAFYA 12.SINIF DERSİ ETKİNLİKLERİNİN CEVAPLARI
COĞRAFYA 12.SINIF DERSİ ÖLÇME DEĞERLENDİRME VE TEST SORULARININ CEVAPLARI
COĞRAFYA 12.SINIF ÖDEVİ
LİSE 4 COĞRAFYA
COĞRAFYA LİSE 4.SINIF DERSİ ÖLÇME DEĞERLENDİRME VE TEST SORULARININ CEVAPLARI
COĞRAFYA LİSE 4.SINIF DERSİ ETKİNLİKLERİNİN CEVAPLARI