KARADENİZ BÖLGESİ LİSE 12.SINIF COĞRAFYA DERSİ KİTABI LİSE 4.SINIF

KARADENİZ BÖLGESİ LİSE 12.SINIF COĞRAFYA DERSİ KİTABI LİSE 4.SINIF

İsmini Karadeniz’den alan bölge, Sakarya’nın batısından Gürcistan sınırına kadar uzanır. Batıda Marmara bölgesine doğru genişleyerek Bilecik yakınlarına ulaşır. Bölgenin güney sınırını Karadeniz dağlarının iç sıra dağları oluşturur. Orta Karadeniz bölümünde İç Anadolu’ya doğru genişleyen bölge, Doğu Karadeniz’de yüksek sıra dağların uzanışıyla daralarak Gürcistan sınırında son bulur. Bölge 141.000 km2′lik alan kaplayarak Türkiye toplam yüzölçümünün %18′ini kaplar. Bölge kuzey güney istikametinde 100-200 km, doğu batı istikametinde ise 1400 km’lik bir uzunluk dEgerine sahiptir.

BÖLÜMLERİ
Bölge doğudan batıya, doğru üç bölüme ayrılır:
A.Batı Karadeniz Bölümü: Kızılırmak deltasının batı kenarından başlayıp Adapazarı ve Bilecik’in doğusuna kadar uzanır. Bölüm genel olarak dağlıktır. En gelişmiş şehri Zonguldak’tır. Orman ürünleri ve ormancılık önemli gelir kaynağıdır.
B.Orta Karadeniz Bölümü: Melet çayından Sinop’un doğusuna kadar uzanır. Doğu Karadeniz bölümüne göre güneye daha fazla sokularak Tokat ve Çorum illerinin büyük bölümleri ile Amasya ilinin tamamını içine alır. Yer şekilleri Doğu ve Batı Karadeniz’e oranla daha sadedir. Dağların yükseltisi azalmış ve dağlar belirli oranda içeriye çekilmiş durumdadırlar. Bunun sonucunda tarım alanları ve ulaşım çok gelişmiştir. En gelişmiş şehri Samsun’dur.
C.Doğu Karadeniz Bölümü: Gürcistan sınırından başlayıp batıda Ordunun doğusunda Melet çayına kadar uzanır. Karadeniz’in en dağlık ve yükseltisinin en fazla olduğu bölümdür.

YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ
Bölgenin yeryüzü şekillerinin esası III. jeolojik dönemin sonunda meydana gelen Alp kıvrımlarına bağlı olarak oluşan doğu batı doğrultusunda uzanan Kuzey Anadolu dağları ile bu dağlar arasında bulunan oluklardan oluşmaktadır. Batıda üç kuşak halinde uzanan dağlar güneyden kuzeye doğru Küre, Ilgaz ve Köroğlu dağları adını alır. Ortada; Canik dağları uzanır. Doğuda ise dağlar iki kuşak halinde uzanır. Kuzeyde Giresun ve Rize dağları, güneyde ise Mescit, Kop ve Çimen dağları yer alır. Bölgedeki dağlar doğu batı doğrultusunda ve birbirine paralel kuşaklar halinde uzanmaktadır. Karadeniz boyunca uzanan dağların yükseltileri batıda 2000 m civarında olup, Orta Karadenizde 1000 m’ye kadar inmekte, doğuda ise yükseltiler 4000 m’ye çıkmaktadır.
Dağların kıyıya paralel olarak uzanması kıyıların fazla girintili çıkıntılı olmamasına yol açmıştır. Dolayısıyla Sinop dışında doğal liman yoktur. Kıyıda Yeşilırmak ve Kızılırmak delta ovaları dışında düzlüklere rastlanılmaz. Dağların kıyıya paralel uzanması dalgaların, kıyıda falezler oluşturmasına neden olur. Dağların yapısında kilin bulunması, bol yağış ve eğimin fazla olması bölgede heyelanlara yol açar. Dağların yükselti ve doğrultusu, ulaşım, iklim ve tarımsal etkinliklerde etkili olmuştur. Orta Karadeniz dışında ulaşım önemli geçitlerden sağlanmıştır.(Zigana ve kop geçitleri gibi)
Sinop, dağların ulaşımı zorlaştırması nedeniyle doğal limana sahip olduğu halde, diğer kentler kadar gelişmemiştir. Zigana geçidi Trabzon’un gelişmesine neden olmuştur. Kıyıya paralel uzanan dağlar denizin nemli havasını iç kısımlara sokmadığından dolayı, kıyı ardında iç yörelerde karasal iklim etkili olur. Dağlarda eğimin fazla olması makineli tarımı zorlaştırmış, çapa tarımını öne çıkartmıştır. Dolayısıyla hala hayvan gücüne ihtiyaç duyulmaktadır. Dağların geniş yer kaplaması büyük kentlerin kurulmasını önlemiş, kentlerin kıyıda birbirine yakın ve küçük olmasına yol açmıştır.
Dağlar, iklimin yayılma alanını da belirlemiştir. Karadeniz iklimi doğu ve batı Karadeniz’de dar kıyı şeridinde etkili olurken, Orta Karadeniz’de daha geniş alana yayılır. Rize ve Küre dağları denizden esen rüzgârlara dik ve yüksek olduklarından, Orta Karadeniz bölümünden daha fazla yağış alır. Yer şekilleri nedeniyle dağınık köy yerleşmeleri görülür. Yurdumuzda en çok akarsu havzası bu bölgededir. Fazla eğim nedeniyle akarsu rejimi düzensizdir. Doğal göller yönünden fakir olan bu bölgede dağların kıyıya paralel olması tarım alanlarının sınırlı olmasına neden olmuştur.
Karadeniz bölgesinde dağlar denize paralel uzandığından dolayı kıyı tipi boyuna kıyı (falezli) özelliğini taşır. Kızılırmak ve Yeşilırmak ağzında oluşan deltalar dışında kıyı, çoğu yerde diktir. Küçük koylar hariç kıyılarda önemli girinti ve çıkıntı yoktur. Bu nedenle Sinop limanı dışında, büyük gemileri barındıracak doğal limandan yoksundur. Trabzon, Giresun, Samsun, Zonguldak ve Ereğli limanları, bu kıyılarımızda dalga kıranlarla korunan yapay limanlardır. Denizcilik bölge halkı için oldukça önemlidir. Balıkçılık ve deniz ulaşımı ile hayatını kazananlar oldukça fazladır.

AKARSU ve GÖLLERİ
Bölgenin en önemli akarsuları, Çoruh, Yeşilırmak, Kızılırmak, Bartın çayı, Filyos çayı ve bir bölümü bu bölgede yer alan Sakarya’dır. Bu akarsuların çoğunun kaynağı iç kesimlerdir. Bu nedenle boyları uzundur. Kaynağını dağ sıralarının denize dönük yamaçlarından alan akarsular bol yağış, eğim ve mesafenin azlığı nedeniyle, gürdür; ancak küçük dereler halindedir. Bölgede göller az ve küçüktür. Heyelan set gölü olan Sera ve Tortum gölü, Bolu yakınındaki Abant gölü bölgenin başlıca gölleridir.

İKLİM ve BİTKİ ÖRTÜSÜ
Türkiye’nin en fazla yağış alan bölgesi Karadeniz’dir. (Yıllık yağış miktarı 1500 mm) Bölgede nemli okyanusal iklim şartları yaşanır. Her mevsim yağışlı olan bölgede, yıllık sıcaklık farkı da azdır. Yaz sıcaklıkları çok yüksek olmadığı gibi, kış sıcaklıkları da çok düşük değildir. Kıyıdan itibaren bir duvar gibi yükselen dağlar kıyı kesimin nemli havası iç kısımlara geçmesini engellemesinden dolayı Karadeniz bölgesinin kıyı ile iç kesimleri arasında Önemli iklim farkları görülmektedir. Kıyıdan iç kesimlere doğru gidildikçe hem yağış oranı azalmakta hem de karasallık nedeniyle sıcaklıklar düşmektedir. Karasal iklimin görüldüğü yerlerde yazlar sıcak, kışlar soğuk ve kar yağışlıdır. Dağların yükselti ve doğrultusu nedeniyle Orta Karadeniz’de denizsel iklimin yayılma alanı, Doğu ve Batı Karadeniz’e oranla daha geniştir. Doğu Karadeniz’in denize bakan yamaçları Türkiye’nin en çok yağış alan bölümüdür, (yıllık 2500 mm) Orta bölümde dağların iç kısımlara doğru çekilmesi nedeniyle yağış miktarında azalma görülür (yıllık 900 mm), batıya doğru yağışlar tekrar artış gösterir (yıllık 1000 mm ) dir.
Doğu Karadeniz’in kıyı kesiminde kış sıcaklık ortalamaları fazla düşmediğinden burada narenciye tarımı yapılabilmektedir. Bölgede dağların denize bakan yamaçları bol yağış aldığından dolayı gür ormanlarla kaplıdır. İç kısımlara gidildikçe soğuğa dayanıklı ağaç türleri ile bozkırlar genel bitki örtüsünü oluşturur. Kıyıdan yamaç boyunca yükseldikçe sıcaklığın düşmesine bağlı olarakta bitki örtüsünün değiştiği görülür. Kıyıdan 800 metre yüksekliğe kadar olan alanda yayvan yapraklı ağaçlar, 800 -1500 metre arasında karışık yapraklı ağaçlar, 1500-2000 metreye kadar olan alanda iğne yapraklılar, 2000 metreden sonra ise dağ çayırları görülmektedir. Türkiye toplam orman örtüsünün %27 Karadeniz bölgesinde bulunmaktadır. Türkiye’de orman yangınlarının en az görüldüğü bölgemizdir.
Yağışların dağılışında hakim rüzgar yönü ile yamaçların konumu ve yükseltisi en önemli etkendir. Örneğin Batı Karadeniz ile Doğu Karadeniz’in yıllık ortalama yağış miktarının Orta Karadeniz’den fazla olması Batı ve Doğu Karadeniz’in hakim rüzgar yönüne dik olarak uzanan dağlarla ilgilidir. Kıyılardaki yağış rejimine ve miktarının fazlalılığına bağlı olarak;
1.Akarsuların debileri yüksektir.
2.Tarımda sulama gerekmez ve nadas alanları azalır.
3.Orman yetişmesi kolaylaşır ve orman alanları genişler
4.Orman yangınları görülmez.

NÜFUS ve YERLEŞME
Doğal koşullar nedeniyle nüfusun büyük bir bölümü kıyıda toplanmıştır, iç kısımlar ise kıyılar kadar yoğun nüfuslu değildir. Bölge Türkiye toplam nüfusunun %20’sini içerir, Nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının altındadır.(km2,ye 57 kişi düşer) Fakat Orta ve Doğu Karadeniz bölümlerinin özellikle kıyı kesimlerinde nüfus yoğunluğu fazladır. Bundan dolayı Orta ve Doğu Karadeniz bölümlerinde kişi başına düşen yıllık gelir Türkiye ortalamasının altındadır.Kıyı ovaları, maden ve endüstri bölgeleri yoğun nüfusludur. Bölgede doğal koşullar nedeniyle şehirleşme oranı düşüktür. Bölge nüfusunun yaklaşık %70′i kırsal kesimde otururlar. Türkiye genelinde en fazla kırsal nüfusa sahip bölgedir. En önemli şehir merkezleri kıyı şeridindedir. Bunlar Samsun, Zonguldak ve Trabzon’dur. Bölgedeki tarım alanlarının sınırlı oluşu, endüstrinin gelişmemesi, açık deniz balıkçılığının yapılamayışı, bölgeden diğer bölgelere (özellikle Marmara’ya) yoğun göçlere neden olur. Batı Karadeniz’de Ereğli-Zonguldak taşkömürü havzalarının varlığı, Karabük ve Ereğli’de demir-çelik endüstrisinin gelişmesi nüfusun fazla olmasını sağlar. Bölgede nüfusun dağılışı düzensizdir. Orta Karadeniz bölümü dışında iç kesimler hepsi seyrek nüfusludur. Orta Karadeniz’de ise küçük ovaların iç kesimlerde de yer alışı nüfusun kıyı ile dengelenmesini sağlar. Bölgede iç kesimlerde toplu, kıyıda dağınık yerleşme görülür. Bu durum arazinin engebeli olması ve tarım alanlarının dağınık olmasından kaynaklanır.

TARIM ve HAYVANCILIK
Her mevsim yağış görülmesi, yaz kuraklığı isteyen (buğday, arpa, yulaf, çavdar, mercimek, pamuk) ürünlerinin yetişmesini önlemiştir. Bölgede tahılın yerini mısır almıştır. Kış mevsiminde Doğu Karadeniz kıyıda sıcaklığın sıfırın altına düşmemesi, yani kış ılıklığı fındık, çay, turunçgil, zeytin gibi ürünlerin yetişmesini kolaylaştırmıştır. İç bölgelerde yağış azlığı orman örtüsünün azlığına, tahıl ve şekerpancarı gibi ürünlerin öne çıkmasına yol açar. Bölgede çalışan nüfusun %70′i geçimini tarımdan sağlamaktadır. En verimli tarım arazileri kuzeye bakan yamaçlarda görülür. Bölgede yetişen başlıca tarım ürünleri şunlardır:
FINDIK:Bu bölgenin ihraç edilen en önemli ürünlerinden biridir. Trabzon, Giresun ve Ordu başlıca üretim alanlarıdır. Türkiye toplam üretiminin % 85′i bölgeden karşılanır.
ÇAY:Başta Rize olmak üzere, Giresun’dan Gürcistan’a kadar olan kıyı şeridinde yetiştirilir. Bu bitki bol yağış ve yıkanmış toprak ister. Türkiye toplam çay üretiminin %100′ü bölgeden karşılanır.
TÜTÜN:Daha çok Orta Karadeniz bölümünde yetiştirilir. Ayrıca Batı Karadeniz’de Düzce dolaylarında da üretimi yapılır. Türkiye toplam tütün üretiminin %21′i bölgeden karşılanır.
MISIR: Bölgenin başlıca besin kaynağıdır. Yazları yağışlı geçmesi nedeniyle bu bölgede buğday yerini mısıra bırakmıştır. Bütün kıyı boyunca yetiştirilir. Türkiye toplam mısır üretiminin %60′ı bölgeden karşılanır.
Ayrıca bölge iç kısımlarında özellikle Orta Karadeniz’de şekerpancarı; Kastamonu, Sinop, Zonguldak, Ordu çevresinde Keten-Kenevir ve Soya fasulyesi yetiştirilir. Bölgede sebze üretim potansiyeli yüksektir. Fasulye üretiminde bölge başta gelir. Doğu Karadeniz bölgesinde kış ılıklığı zeytin ve turunçgil yetiştirilmesine olanak sağlar. Bölgede hayvancılık faaliyeti önemli bir ekonomik etkinliktir. Kıyı kesiminde bitki örtüsünün gür olması, yüksek dağ çayırlarının bulunması ve arazinin engebeli olması nedeniyle büyükbaş hayvancılık yapılır. Küçükbaş hayvancılık bölgenin iç kesimlerindeki ovaların kenarlarında yetiştirilir.

YERALTI ZENGİNLİKLERİ
Taşkömürü: Türkiye’nin taşkömürü Ereğli-Zonguldak havzasından çıkarılır. Halen Ereğli Zonguldak maden kömürü havzasında rezerv olarak 30 milyon ton taşkömürü vardır.
Bakır:En önemli bakır yatakları Artvin-Murgul ile Kastamonu Kürede çıkartılmaktadır.
Ayrıca(Merzifon ve Havza/çevresinde önemli bir yeraltı kaynağı olarak linyit çıkartılmaktadır.

ENDÜSTRİ
Karadeniz bölgesinde çeşitli endüstri kolları gelişmiştir.
Ağır Demir-Çelik Endüstrisi:Zonguldak kömürlerinin önemli bir kısmı demir-çelik üretiminde kullanılır. Divriği demir cevheri Samsun yoluyla Karabük ve Ereğli’ye gelir. Birincisi, Karabük, İkincisi Ereğli de kurulan demir ve çelik fabrikalarında üretilen demir ve çelik ülkemizde demir ve çelik işleyen tesislerin önemli bir ihtiyacını karşılar.
Bakır Tesisleri:Artvin-Murgul’daki bakır cevherindeki bakır, bu yörede kurulan metalürji sanayinde diğer yabancı maddelerden arındırılarak bakır haline dönüştürülür. Yörede bakır sülfattan sülfürik asit elde eden tesisler de kurulmuştur.
Şeker Endüstrisi:Karadeniz bölgesinde üretilen şekerpancarı bu bölgede kurulan Turhal, Amasya ve Kastamonu şeker fabrikaları da işlenerek şeker haline dönüştürülür. Turhal şeker fabrikası Uşak ve Alpullu’dan sonra kurulan üçüncü şeker fabrikamızdır.
Tütün Endüstrisi:Karadenizin, özellikle Orta Karadeniz bölümünün tütünleri, Samsun sigara fabrikasında işlenir.
Çeşitli Gıda ve Dokuma Endüstrileri:Bölgenin büyük şehirlerinde yöre halkının tüketimini karşılamak amacıyla kurulmuş çeşitli tesislerdir.
Çay Endüstrisi:Rize ve yöresinde toplanmıştır. Son yıllarda özel teşebbüse ait çay fabrikaları da kurulmaktadır. Çay üretimi, Türkiye ihtiyacını karşılayabilecek düzeye erişmiştir. İhracatımızda da yer alır.

TURİZM ve ULAŞIM
Bölgenin doğal güzelliklerinin oldukça zengin olmasına karşın, yıl boyunca yağışlı olması turizmin gelişmesini önlemiştir. Doğu Karadeniz kıyılarının gerisinde yüksek dağların uzanışı ve doğal limanlardan yoksun oluşu ulaşımı engelleyen etkendir.
Fakat, Trabzon ve Hopa’da suni limanların yapılması, bunların iç kısımlara Zigana ve Kop geçidi ile bağlanması sebebi ile ulaşım kolaylaşmıştır. Orta Karadeniz bölümünde ise dağların kıyısından içerilere çekilmesi ve yükseltilerinin az olması sebebi ile ulaşım daha çok gelişmiştir. Batı Karadeniz bölümünde Zonguldak ve Ereğli limanları iç kısımlara kara ve demir yolu ile bağlandığı için gelişme göstermiştir. Bölgenin tek doğal limanı olan Sinop; iç kısımlarla bağlantısının güç olmasından dolayı bu limanın gelişmesini engellemiştir.

TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ YERİ
Yer şekillerinin ulaşımı engellemesi, doğal limanlardan yoksun olması, ana ulaşım yollarına göre sapada kalması, Karadeniz bölgesinin gelişmesini uzun yıllar engellemiştir. Son yıllarda yapılan olumlu çalışmalar sonucunda bölgenin Türkiye ekonomisindeki katkılarında da gelişme gözlenmiştir. Bölge maden kömürü, bakır, orman ve deniz ürünleri, çay, fındık, tütün, demir-çelik, keten-kenevir, pirinç, soya fasulyesi bakımından ülke ekonomisine önemli bir katkı sağlar. Doğu ve Orta Karadeniz’in Türkiye ekonomisine en önemli katkıları tarım alanında iken Batı Karadeniz’in en önemli katkısı ise maden çıkarma ve işlemesidir.

BÖLGENİN GENEL ÖZELLİKLERİ
Yüzölçümü bakımından Türkiye topraklarının %18,5′ne 3. sıradadır.
Türkiye nüfusunun %20 sine sahip olan Karadeniz nüfus bakımından 2. sıradadır.
Km2 ye düşen insan sayısı (nüfus yoğunluğu) yönünden de Ege’den sonra 3. sıradadır.
Kırsal nüfus yoğunluğunun (özellikle Doğu Karadeniz’de) en fazla olduğu bölgedir.
Türkiye ormanlarının %27’sine sahip bölge orman bakımından birincidir.
2500 mm ye varan yağışlarla Türkiye de en fazla yağış alan bölgemizdir.
Nadasa bırakılan toprağın en az olduğu bölgemizdir.
Halkın %80 tarımla uğraşır. Geçim kaynağı tarıma dayanır.
Kişi basına düşen milli gelir Türkiye ortalamasının altındadır.
Dışarıya en çok göç gönderen bölgemizdir. En çok göç gönderen il de Rize’dir.
Nisbi nemliliğin ve bulutluluğun en fazla olduğu bölgemizdir.
Güneş enerjisinden en az yararlanılan bölgemizdir.
Türkiye’de gölge uzunluğunun en fazla olduğu bölge Karadeniz, il Sinop’tur.
Gece-gündüz arasındaki farkın en fazla olduğu bölgedir.
Kimyasal çözülmenin en fazla olduğu bölgemizdir.
Günlük ve yıllık ısı farkının en az olduğu bölgemizdir.
En fazla heyelan olan bölgemizdir.
Güneydoğu ve Ege bölgesinden sonra en az göle sahip 3. bölgemizdir.
Dağınık yerleşmenin en fazla görüldüğü bölgemizdir.
Kıta sahanlığı en dar kıyılarımız bu bölgededir.
Kuş uçuşu en uzun kıyımız bu bölgemizdedir.
En fazla falez (yalıyar) bu bölgemizde özellikle Doğu Karadeniz bölümünde bulunur.
Çay, fındık, mısır, keten, kenevir, soya fasulyesi gibi ürünlerin üretiminde ilk sırayı alır.
Türkiye’deki tek ve en önemli taşkömürü Batı Karadeniz’de (Zonguldak’ta) çıkarılır.
Bakır üretiminin yarıdan fazlası Karadeniz bölgemizden çıkarılır.

COĞRAFYA 12 DERS KİTABI ETKİNLİKLERİ
COĞRAFYA 12 DERS NOTLARI
COĞRAFYA 12.SINIF DERSİ ETKİNLİKLERİNİN CEVAPLARI
COĞRAFYA 12.SINIF DERSİ ÖLÇME DEĞERLENDİRME VE TEST SORULARININ CEVAPLARI
COĞRAFYA 12.SINIF ÖDEVİ
LİSE 4 COĞRAFYA
COĞRAFYA LİSE 4.SINIF DERSİ ÖLÇME DEĞERLENDİRME VE TEST SORULARININ CEVAPLARI
COĞRAFYA LİSE 4.SINIF DERSİ ETKİNLİKLERİNİN CEVAPLARI