KOORDİNAT SİSTEMİ : PARALELLER VE MERİDYENLER LİSE 9.SINIF COĞRAFYA KİTABI LİSE 1.SINIF

KOORDİNAT SİSTEMİ : PARALELLER VE MERİDYENLER LİSE 9.SINIF COĞRAFYA KİTABI LİSE 1.SINIF

Dünya üzerinde bulunduğumuz bir yeri belirtebilmek için koordinat sistemi adı verilen bir yöntem geliştirilmiştir. Koordinat sistemi, Dünya üzerindeki herhangi bir yerin paralel ve meridyenlerden yararlanarak matematik konumunun belirlenmesidir. Bu çizgiler sayesinde herhangi bir yeri sanki ev adresimizi verir gibi tarif edebiliriz.

Kutup: Dünya, merkezinden geçtiği varsayılan bir eksen etrafında batıdan doğuya doğru döner. Bu eksenin kuzeyinden ve güneyinden Dünya’yı deldiği düşünülen noktalarına kutup noktaları adı verilir. Kuzeydekine Kuzey Kutup Noktası, güneydekine de Güney Kutup Noktası denir.

Ekvator: Kutup noktalarından eşit uzaklıktaki noktaları birleştiren ve dünyayı iki eşit parçaya bölen hayali çizgidir. Çevresi yaklaşık 40.000 km’dir. Ekvatorun kuzeyinde kalan yarım küreye Kuzey Yarım Küre, güneyinde kalan yarım küreye ise Güney Yarım Küre denir.

Paraleller: Ekvatorun kuzey ve güneyinde, ekvatora paralel olarak birer derecelik açılarla geçirilen dairelerdir. Ekvatorun kuzeyindekilere kuzey paralelleri, güneyindekilere güney paralelleri adı verilir. En büyük paralel dairesi ekvatordur. 90 kuzeyde, 90 güneyde olmak üzere toplam 180 paralel dairesi vardır.

Paralellerin Özellikleri:
-Başlangıç paraleli ve en büyük paralel dairesi Ekvator’dur.
-Birer derece aralıklarla geçirildiğinde Ekvator’un 90 kuzeyinde, 90 da güneyinde olmak üzere, toplam 180 paralel dairesinin olduğu varsayılır.
-Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe paralellerin boyları kısalır. Buna karşılık paralel numaraları büyür.
-İki paralel arası uzaklığa bir enlem derecesi denir. Matematik konumu daha ayrıntılı olarak belirleyebilmek için, her paralel dairesi 60 dakikaya, her dakika 60 saniyeye bölünmüştür.
-Kutup noktaları 90° paralellerini oluşturur.
-Paraleller birbirleriyle kesişmezler, birleşmezler.
-Ardışık iki paralel arası uzaklık yaklaşık olarak 111 km dir. Bu uzaklıktan yararlanarak kuzey güney doğrultusunda ve aynı meridyen üzerinde bulunan iki nokta arasındaki uzunluk hesaplanabilir.

Örneğin; Yaklaşık 36° - 42° Kuzey paralelleri arasında yer alan Türkiye’nin kuzeyi ile güneyi arasındaki kuş uçuşu mesafeyi bulalım. Türkiye’nin kuzey ve güney uç noktaları aynı yarım kürede olduğu için 42° - 36° = 6° x 111= 666 km’dir.

Meridyenler: Bir kutuptan diğer kutba ulaşan ve ekvator ile paralelleri dik kesen daire yaylarına meridyen denir. Başlangıç meridyeninin doğusunda kalanlara doğu meridyenleri, batısında kalanlara batı meridyenleri adı verilir. 180 doğu, 180 batı olmak üzere 360 tane meridyen vardır.

Başlangıç Meridyeni: İngiltere’nin Londra yakınlarındaki Greenwich (Gıriniç) kasabasının üzerinden geçer. Başlangıç meridyenin doğusunda kalan yerlere doğu yarı küre, batısında kalan yerlere batı yarı küre adı verilir.

Meridyenlerin Özellikleri:
-Başlangıç Meridyeni İngiltere’nin başkentindeki Greenwich Gözlemevi üzerinden geçen meridyendir.
-Birer derece aralıklarla geçirildiğinde Başlangıç Meridyeninin 180 adet doğusunda, 180 adet de batısında olmak üzere, toplam 360 meridyen yayının olduğu varsayılır.
-Ekvator üzerinde iki meridyen yayı arasındaki uzaklık 111 km dir. Kutuplara doğru gidildikçe bu uzaklık azalır ve kutup noktalarında 0 (sıfır) olur. Türkiye üzerinde ise iki meridyen arası uzaklık, yaklaşık 85 - 86 km dir.
-Bütün meridyenlerin boyları birbirine eşittir.
-Meridyen dereceleri Greenwich’ten doğuya ve batıya gidildikçe büyür.
-Bütün meridyenler kutuplarda birleşirler.
-Aynı meridyen üzerinde bulunan tüm noktaların (Güneş karşısından aynı anda geçtiklerinden) yerel saatleri aynıdır.
-Ardışık iki meridyen arasındaki yerel saat farkı 4 dakikadır.
-Dünya batıdan doğuya doğru döndüğü için doğudaki meridyenlerin saatleri batıdakilerden daha ileridir.

Paralel ve Meridyenler (Sarılar kuzey paralellerini, kırmızlar güney paralellerini, maviler
doğu, yeşiller batı meridyenlerini göstermektedir

Bilgi Notu: Başlangıç meridyeni dünyadaki konumunuzu belirleyebilmek için gereken meridyenlerin başlangıç (0°) noktasını belirlemek için oluşturulmuştur. Geçmiş zamanlarda çeşitli haritacılık çalışmaları sırasında İstanbul, Kudüs, Paris ya da Kanarya Adaları’ndan geçen meridyenler başlangıç meridyeni olarak kabul edilmişti. Greenwich meridyeninin başlangıç olarak kabul edilmesiyse 1884 yılında Uluslararası Meridyen Konferansı’nda alınan bir karar gereği olmuştur. Bu tarihten sonra başlangıç meridyeni Greenwich’teki gözlemevinin bulunduğu yer olarak kabul edilmiştir. Gözlemevi 1948-58 yılları arasında başka bir yere taşındıysa da eski bulunduğu yer 0° olarak kabul görmeye devam etti.

Paralellere enlem, meridyenlere boylam adı verilir.

COĞRAFYA 9 DERS KİTABI
COĞRAFYA 9 DERS NOTLARI
COĞRAFYA 9.SINIF DERSİ ETKİNLİKLERİNİN CEVAPLARI
COĞRAFYA 9.SINIF DERSİ ÖLÇME DEĞERLENDİRME VE TEST SORULARININ CEVAPLARI
COĞRAFYA 9.SINIF ÖDEVİ
COĞRAFYA LİSE 1.SINIF DERSİ ÖLÇME DEĞERLENDİRME VE TEST SORULARININ CEVAPLARI
COĞRAFYA LİSE 1.SINIF DERSİ ETKİNLİKLERİNİN CEVAPLARI