TÜRKİYE’DE YERLEŞMELER Ülkemizdeki Yerleşme Şekilleri Şehir Yerleşmeleri Kent LİSE 10.SINIF COĞRAFYA KİTABI LİSE 2.SINIF
2.Şehir Yerleşmeleri (Kent)
Kentler; sanayi, ticaret ve hizmet faaliyetlerinden bir veya birkaçının geliştiği, nüşusu 10.000′den fazla olan ve belirli bir plana göre kurulmuş yerleşim birimleridir. şehirleri kır yerleşmelerinden ayıran en önemli özellikler nüfusunun fazlalığı, yerleşim alanının genişliği, çalışan insanların çoğunluğunun tarım dışı sektörlerde (sanayi, hizmet, ticaret)faaliyet göstermeleridir.
Şehirlerin Sınıflandırılması
Şehirler nüfuslarına ve fonksiyonlarına göre sınıflandırılır. Şehirlerin fonksiyonlarına göre sınıflandırılmasında ekonomik, idari, askerî, kültürel özellikleri dikkate alınır. Şehirlerin bazılarında yalnızca bir fonksiyon gelişmişken bazılarında ise birden fazla hâkim fonksiyon etkilidir.
Kara yoluyla deniz yolunun kesiştiği yerler olan limanlar, ticaret şehirlerinin can damarlarıdır. Liman şehirleriyle ticaret şehirlerini ayrı tutmak güçtür. Ülkemizdeki birçok liman şehri aynı zamanda ticaret şehridir.
Nüfuslarına Göre Şehirlerin Sınıflandırılması
Nüfus miktarlarına göre ülkemiz şehirleri şu şekilde sınıflandırılabilir;
10.001 - 100.000 Küçük şehir
100.001 - 1.000.000 Büyük şehir
1.000.001 - 10.000.000 Metropolitan / Metropol (uydu kentleri vardır)
10.000.001 + Megakent
EKONOMOMİK FONKSİYONLARINA GÖRE ŞEHİRLER
Gelişmesinde tarım, sanayi (imalat sanayi, madencilik), hizmet (ulaşım, ticaret, turizm vb.)sektörlerinin biri veya birden fazlası etkilidir.
Tarım Şehirleri
ÖN PLANA ÇIKAN EKONOMİK FAALİYETLER
Asıl fonksiyon tarım ve hayvancılıktır. Hizmet sektörü nüfus ve ticaretin artmasına bağlı olarak değişir.
GENEL ÖZELLİKLERİ
Tarım alanlarının merkezinde, kavşak noktada yer alır. Tarım ürünlerini işleyecek küçük sanayi tesisleri vardır. Çevre ihtiyaçlarının karşılandığı pazar ile küçük alışveriş merkezleri bulunmaktadır. Ürünleri pazarlayacak ticaret kapasitesine sahiptir.
ÜLKEMİZDEN ÖRNEKLER
Karadeniz’de Giresun, Rize, Düzce, Bafra, Niksar, Erbaa, Ordu, Giresun, Amasya, Marmara bölgesinde Kırklareli, İnegöl, Lüleburgaz, Ege’de alüvyal ovalarda kurulmuş bulunan Akhisar, Bergama, Turgutlu, Salihli, Alaşehir, Ödemiş, Bayındır, Söke ve Tire, Akdeniz’de Isparta, Adana, Kadirli, Ceyhan, Burdur ve Mut, İç Anadolu’da Konya, Karaman, Aksaray, Akşehir, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde, Doğu Anadolu’da Iğdır, Bayburt, Erzincan, Ağrı, Kars ve Muş, Güneydoğu Anadolu’da ise hemen hemen tüm şehirlerden bahsedilebilir.
Bu şehirler genellikle nüfusu 100.000′i aşmayan, tarımsal etkinliklerin ön plana çıktığı şehirlerdir. Bu şehirlerde çoğunlukta tarıma dayalı küçük sanayi kolları da bulunur.
Ticaret Şehirleri (Liman-Asıl Ticaret Şehri)
ÖN PLANA ÇIKAN EKONOMİK FAALİYETLER
Asıl fonksiyon ticarettir. Sanayi ve hizmet sektörü gelişmiştir.
GENEL ÖZELLİKLERİ
Geniş bir hinterlanda sahip işlek ulaşım yollarının kavşak noktasındadır. Liman şehri olarak gelişmiş korunaklı bir limana sahiptir. Şehrin gelişmesine bağlı olarak değişen orta ya da büyük ölçekli sanayi tesisleri, ticaret mallarının alınıp satıldığı, üretildiği, depolandığı çok sayıda iş yeri, pazar, panayır ve fuarlar, büyük küçük alışveriş merkezleri vardır. İthalat ve ihracat yoğundur.
ÜLKEMİZDEN ÖRNEKLER
Mersin, İstanbul, İzmir, Gaziantep, Trabzon, Eskişehir, Bursa, Antalya, Zonguldak, Ankara, Kayseri, Denizli, Konya, Adana, Erzurum, Diyarbakır ve Samsun
Ticaret şehirlerin ana fonksiyonlarından biridir. Ancak ticaretin şehirde baskın bir karakter kazanması için şehrin önemli ulaşım yolları üzerinde de bulunması gerekir.
Bunun yanısıra yerleşmede ticari değeri olan üretim de yapılmalıdır. Ülkemizde ana yol güzergahında bulunan ve hinterlandı geniş olan bazı şehirlerimiz ticaret fonksiyonu sayesinde ön plana çıkmışlardır.
Liman Şehirleri
Liman denilince kıyıda doğal olarak ya da mendirek ve dalgakıranlarla fırtınalara karşı korunmuş yer anlaşılır.Bir limanın ya da liman şehrinin ortaya çıkması ve gelişmesi genelde aşağıdaki şartlara bağlıdır.
· Art ülkesinin (hinkerland)genişliğine,Hinterland: Bir limanı ticarî etkinliği bakımından besleyen, ona çeşitli ulaşım yollarıyla bağlı bölgeye denir.
· Art ülkesinin iyi bir ulaşım ağına sahip olmasına,
· Art ülkesindeki tarım alanlarının genişliğine, ürün çeşidine ekonomik gelişmeyi sağlayacak kaynakların (örneğin madenler)varlığına
· Coğrafi konumuna yani uğrak yeri olup olmamasına,
· Limanın iş hacmine yani gemileri barındırma kapasitesine
Hinterlandın Şehirlerin Gelişmesine Etkisi
Hinterlandı Art bölge, ekonomik olarak limanı besleyen, limanla etkileşen alandır. Bir limanın art bölgesindeki sanayi tesisleri, ticari fonksiyonları, tarım alanları, enerji kaynaklarının yayıldığı alanı ne kadar genişse liman da o oranda gelişir.
Trabzon Limanı’nın hinterlandı Doğu Karadeniz, İstanbul Limanı’nın hinterlandı bütün Türkiye’dir.
Sanayi ve Madencilik Şehirleri
ÖN PLANA ÇIKAN EKONOMİK FAALİYETLER
Asıl fonksiyon sanayidir. Ticaret ve hizmet sektörü gelişmiştir.
GENEL ÖZELLİKLERİ
Kavşak noktasında ya da bütün ulaşım yollarına yakın bir konumda bulunmaktadır. Maden, enerji kaynağı ve ham maddeye yakındır ya da kolay ulaşılabilecek konumdadır. Bir ya da birden fazla gelişmiş sanayi kolu vardır. Ticaret gelişmiştir. İthalat ya da ihracat yoğundur.
ÜLKEMİZDEN ÖRNEKLER
Bursa, İzmit, Manisa, İstanbul, Zonguldak, Adapazarı, İzmir, Denizli, Gaziantep, Adana, Batman, Elazığ, Murgul, Karabük, Karadeniz Ereğlisi, Kırıkkale, Seydişehir, Manisa, ve İskenderun verilebilir.
Turizm Şehirleri
ÖN PLANA ÇIKAN EKONOMİK FAALİYETLER
Turizm, ticaret, hizmet faaliyetleri gelişmiştir.
GENEL ÖZELLİKLERİ
Doğal güzelliklere veya tarihî zenginliklere sahiptir. Gelişmiş ulaşım ağı vardır. Sanayi tesisleri şehrin gelişmesine bağlı olarak değişir. Gelişmiş ticari fuarlar, pazarlar ve alışveriş merkezlerine sahiptir. El sanatları yaygındır.
ÜLKEMİZDEN ÖRNEKLER
İstanbul, İzmir, Antalya, Alanya, Kuşadası, Marmaris, Çeşme, Bodrum, Nevşehir, Göreme, Fethiye ve Bursa ülkemizin önemli turistlik şehirleri arasındadır.
Bazı şehirlerimiz gelirini önemli ölçüde turizmden sağlarlar. Turizm öyle bir sektördür ki, ulaşım, ticaret, inşaat gibi pekçok diğer sektörü de canlandırır. Turizm aynı zamanda şehrin yanısıra bölge ve ülke kalkınmasına da katkı yapar.
ULAŞIM ŞEHRİ
ÖN PLANA ÇIKAN EKONOMİK FAALİYETLER
Ulaşım, ticaret, hizmet ve sanayi sektörleri gelişmiş.
GENEL ÖZELLİKLERİ
Büyümesinde ulaşım hizmetleri etkilidir. Kavşak noktaları ve işlek yolların üzerinde yer alır.
ÜLKEMİZDEN ÖRNEKLER
Eskişehir, Konya, Ankara, İstanbul, Bolu, Afyon, Bursa, Erzurum, Adana, İzmir
KÜLTÜREL FONKSİYONLARINA GÖRE ŞEHİRLER
Kültürel Şehirler
Üniversite ile yüksek okulların bulunduğu, çeşitli bilim, sanat ve kongre etkinliklerinin düzenlendiği, festivallerin yapıldığı, tarihî zenginliklerin bulunduğu şehirlerdir.
Büyük şehirlerimizden İstanbul, Ankara, İzmir, Adana ve Bursa aynı zamanda kültürel faaliyetlerin, çeşitli eğitim ve sağlık kuruluşlarının, basın-yayın tesislerinin de yoğunlaştığı şehirlerdir. Söz konusu kültürel etkinlikler şehrin gelişmesinde önemli rol oynarlar.
İDARİ FONKSİYONLARINA GÖRE ŞEHİRLER
İdari Şehirler
Gelişmesinde yönetim merkezi olması ön plandadır.
Ülkemizin en büyük idari şehri Ankara’dır. Nitekim Ankara’nın büyüyüp gelişmesinde başşehrimiz olması önemli rol oynamıştır. Şehirde pekçok resmi kuruluşun yanısıra yabancı ülkelerin elçilikleri, konsolosluklar bulunmaktadır. Ankara’da yaşayan yüzbinlerce memur, şehre aynı zamanda kültür ve ticaret fonksiyonlarını da getirmiştir.
Askeri Şehirler
Gelişmesinde askerî birliklerin varlığının etkisi büyüktür.Bazı şehirlerimizde veya yakın çevrelerinde büyük askeri birlikler ve binlerce asker bulunmakta ve bu duruma bağlı olarak şehrin üretim ve tüketiminde önemli artışlar olmaktadır. Askeri birlikler aynı zamanda o şehirlerdeki diğer sektörlerin canlanıp ilerlemesine de sebep olurlar. Sarıkamış, Erzurum, Erzincan, Konya ve Malatya şehirlerinin gelişmelerinde askeri fonksiyonun da çok önemli payı mevcuttur.
COĞRAFYA 10 DERS NOTLARI
COĞRAFYA 10.SINIF DERSİ ETKİNLİKLERİNİN CEVAPLARI
COĞRAFYA 10.SINIF DERSİ ÖLÇME DEĞERLENDİRME VE TEST SORULARININ CEVAPLARI
COĞRAFYA 10.SINIF ÖDEVİ
COĞRAFYA LİSE 2.SINIF DERSİ ÖLÇME DEĞERLENDİRME VE TEST SORULARININ CEVAPLARI
COĞRAFYA LİSE 2.SINIF DERSİ ETKİNLİKLERİNİN CEVAPLARI
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder