GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ LİSE 12.SINIF COĞRAFYA DERSİ KİTABI LİSE 4.SINIF
Nüfus ve yüzölçümü ile en küçük bölgemizdir. Ülkemizin güney doğusunda olduğu için bu ismi almıştır. Kuzeyinde Güneydoğu Toroslar’ın güney etekleri, güneyinde Suriye, Irak sınır, doğusunda Doğu Anadolu bölgesi, batısında Hatay, Kahramanmaraş yer alır.
BÖLÜMLERİ
Güneydoğu Anadolu Bölgesi Karacadağ volkanıyla iki bölüme ayrılar. Karacadağın doğusunda Dicle, batısında orta Fırat bölümü yer alır.
Dicle Bölümü:Bu bölüm Yer şekilleri bakımından sade bir özellik göstermez. Bölümdeki başlıca Yer şekilleri Diyarbakır havzası, Karacadağ volkan kütlesi ve Mardin eşiğidir. Dicle nehri kollarıyla birlikte geçtikleri yerlerde plato ve ovalar meydana getirmiştir. (500-1000 m yüksekliklerden oluşmuştur) Bölümde yıllık ortalama yağış miktarı 500 mm’dir. Şiddetli yaz sıcaklığının neticesi olarak meydana gelen buharlaşmaya bağılı olarak kuraklık görülür. Bölümün iklim tipi karasaldır. Bitki örtüsü ise tabi olarak bozkırdır. Tarım ürünleri ise tahıllar (buğday), mercimek, pamuk, karpuz, Toroslara doğru ise meyve ve üzüm bağları yer alır. Karacadağ volkan konisi bölgenin en yüksek dağıdır. Bu volkan konisinden çıkan ve akıcılık özelliğine sahip olan bazalt bölgeye yayılarak yayvan bir görünün kazanmasına neden olmuştur. Karacadağ’ın tabanına sızan sular daha sonra taban suyu olarak yeryüzüne çıkarken bölgenin su ihtiyacı karşılanır. Yaz aylarında ise yaylacılık yapıldığı görülür.
Mardin eşiği ise Diyarbakır havzası ile Suriye arasında yer alan yüksek bir düzlüktür. (1200-1300 m) Yüksekliğe bağlı olarak yağışlar 700 mm’ye çıkar, kireçli bir yapıya sahip olmasından dolayı tarım için yeterli su bulunmaz.
Dicle bölümünde nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının altındadır. Nüfus Diyarbakır havzası ile Mardin eşiğinde toplanmıştır. Bölümün en büyük ili Diyarbakır’dır. Bölümün geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Yeraltı zenginliği Diyarbakır, Siirt, Batman’da çıkartılan petroldür. Yıllık üretimi 3 milyon ton ile petrol, bölgemizden yoğun olarak çıkartılan madenimizdir. Ayrıca Cizre ve Silopi’de linyit çıkartılır.
Orta Fırat Bölümü:Bu bölümde Gaziantep, Şanlıurfa platoları önemli yer kaplar. Fırat ve kolları platoları ikiye ayırır. Fırat nehri plato içersine 200 m gömülmüş olarak akar. Altınbaşak, Ceylanpınar, Suruç, Birecik ovalarında tahıl ekilir. Atatürk barajı ile meydana gelecek olan Şanlıurfa tünelleri bölümün Türkiye ekonomisindeki yerini değiştirecektir. Platolarının ortalama yükseltisi 500 ile 1000 m’dir. Platolar, tortul ve volkanik taşlarla meydana gelmiştir.
Orta Fırat bölümü yazları sıcak ve kurak, kışları serin ve yağışlı olan Akdeniz iklimine uygunluk gösterir. Bölümün en gelişmiş ili Gaziantep’tir.(l) Adıyaman, Kilis, Nizip, Birecik, Şanlıurfa, Harran, Suruç, Ceylanpınar, Siverek, Viranşehir bölümün diğer il ve ilçe merkezleridir.
Halkın geçimi tarım ve hayvancılıktır. Tarım ürünlerinden tahıl, mercimek, Antep fıstığı, Bağlar, bahçeler, zeytinlikler yer alır. Ayrıca pamuk, çeltik, susam da ekilir. Adıyaman ve Kâhta da petrol çıkartılmaktadır.
YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ
Bölgenin yüzey şekilleri sade plato ve ovalarla kaplıdır. Yer şekilleri tarıma elverişlidir. Batıdan doğuya doğru gidildikçe yükseklik artar. Karacadağ volkan konisi (1919m) ile Mardin eşiği (1200-1300) yükseltinin fazla olduğu yörelerdir. Şanlıurfa, Gaziantep, Adıyaman platolarının ortalama yükseltisi 500-1000 m arasındadır.
AKARSULARI
Dicle; kaynağını Doğu Anadolu bölgesinden alıp, Güneydoğu Anadolu bölgesinin Diyarbakır havzasından geçen Dicle, Karacadağ volkan konisinden çıkan lav örtülerin yer yer 500-100 m’lik derince vadiler meydana getirerek güneyimizdeki Irak topraklarına doğru hareket eder.
Doğu Anadolu bölgesindeki Murat ve Karasu nehirlerinin birleşmesi ile meydana gelmiş olan Fırat nehri ise Güneydoğu Anadolu’nun batısındaki Adıyaman ve Şanlıurfa platolarına 200 m gömülerek güneyimizdeki Suriye çölüne doğru hareket eder. Fırat’ın Nizip, Göksu kolları, Dicle’nin ise Botan, Garzan, Batman kolları bölgeye yayılmıştır.
İKLİM ve BİTKİ ÖRTÜSÜ
Özellikle bölgenin batısında Akdeniz ikliminin genel özellikleri hissedilir. Yazlar kurak ve çok sıcaktır. Bunun başlıca nedeni güneyden esen sıcak ve kavurucu rüzgârlardır. Batıdan doğuya gidildikçe ve alçak yerlerden yükseklere çıkıldıkça Akdeniz ikliminin etkisi zayıflar, karasal etki daha belirginleşir. Bölgede yağışın çoğu kış aylarında düşer. Yıllık yağış toplamı 500-600 mm’dir. İç Anadolu’ya oranla fazla Marmara kadar yağış almasına karşın bölge’de yaz aylarında şiddetli bir kuraklık yaşanır Çünkü yaz ayları çok sıcaktır. Yurdumuzun en yüksek sıcaklıkları (Şanlıurfa (46.5C°) ve Diyarbakır (46.2 C°) da görülmüştür. Sıcaklığın bu kadar yüksek oluşu şiddetli buharlaşmayı getirmiştir. Dolayısıyla yazın Türkiye’nin sulamaya en çok ihtiyaç duyulan bölgesidir. Kış ayları yüksek yerlerde soğuk geçer. Kar yağışı ve don olaylarına sık bir şekilde rastlanılır.
Doğal bitki örtüsü iklim özelliklerine göre yer yer değişiklikler gösterir. En çok bozkırlar görülür. Bozkırlar daha çok yüksek olmayan yerlerde yaygındır. Güneydoğu Toroslar’ın eteklerine ve Mardin eşiğine doğru yüksekliğin artmasına bağlı olarak meşe ormanlarına ve çalılıklara rastlanır. Akarsu boylarında söğüt ve kavak ağaçları yetişir.
NÜFUS ve YERLEŞME
65.00 km2′lik yüzölçümüne sahip olduğu düşünülürse bölge nüfus yoğunluğu Türkiye nüfus yoğunluğu ortalamasının altındadır. Alanının küçük olmasından dolayı Güneydoğu Anadolu bölgesi Doğu Anadolu bölgesinden daha çok yoğundur. Nüfus daha çok batıda toplanmıştır. Bunun nedeni iklim ve toprak şartlarının burada daha elverişli olmasıdır. Güneydoğu Toroslar’ın etekleri ve akarsu boyları, nüfus bakımından oldukça yoğundur. Dicle ve Fırat ile bunlara karışan kolların düzlükler içine gömülerek oluşturduğu geniş vadi tabanları, yerleşmeye elverişlidir. Bu gibi yerlerde sulama ile sebze ve meyve yetiştirilir.
TARIM ve HAYVANCILIK
Bölge ekonomisinde tarım ve hayvancılık önemli bir yer tutar. Tarıma elverişli geniş düzlüklerin bulunması ve ayrıca toprağın verim gücü, üretimini artırmaktadır. Ancak şiddetli yaz kuraklığı bir çok ürünün yetişmesini engeller. Bu bölgeden daha fazla ürün elde edebilmek için sulamaya ihtiyaç vardır. Böylece nadasa bırakılma yöntemi terk edilecek bir yıldan birden fazla ürün elde edilecektir.
Bölgenin doğal şartları tahıl ekimine elverişlidir. Mercimek en fazla burada yetiştirilir. Bununla birlikte buğday, keten, pamuk, çeltik (pirinç) nohut, susam yaygındır. Antepfıstığı, zeytin ve Üzüm Gaziantep platosunda oldukça gelişmiştir. Siirt’te menengiç (sakız) ağacının aşılanması ile antepfıstığı üretimi artmıştır. Dicle ve Fırat kenar alüvyon tabanlarında sulama ile sebze ve meyve (karpuz) yetiştirilir.
Güneydoğuda bozkırların geniş alan kaplamasıyla küçükbaş hayvancılık önem kazanmıştır. En çok koyun keçi yetiştirilir. Güneydoğu Toroslar’ın eteklerinde ve Mardin eşiğinde kıl ve tiftik keçisi yetiştirilir. Bu bölge küçükbaş hayvancılık ile birlikte canlı hayvan, hayvansal yağ, peynir, yün gibi hayvansal ürünlerinde ticareti yapılmaktadır.
TURİZM
Adıyaman Nemrut dağı Turizm açısından oldukça önemli bir kategoridedir. Bununla beraber Şanlıurfa’da yer alan balıklı göl ve tarihi yerlerinde gözden uzak tutulmamalıdır.
TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ YERİ
Yeraltı zenginliği olarak başta petrol gelir. Petrol, Diyarbakır, Siirt ve Batman dolaylarında bulunan yataklardan çıkartılır. Türkiye petrol üretiminin çok büyük bir kısmı buradan elde edilir. Yıllık üretim Türkiye ihtiyacının 1/10′ini karşılayabilmektedir. Cizre ve Silopi çevresinde linyit çıkartılır.
Irak-Türkiye petrol boru hattı bu bölgeden geçer. Batmanda bulunan petrol rafinerisi hem yöre halkı için önemli bir iş yeri hem de ülke ekonomisi için büyük bir endüstri kuruluşudur. Bölümde çıkartılan petrol ve Batmandaki rafineri kara taşımacılığını Önemli miktarda canlanmasına neden olmuştur.
Bölgede düz yerlerin geniş alan kaplaması ve sulanmasıyla tarım gelişecektir. Antepfıstığı, mercimek, üzüm, nohut, tahıl üretiminin önemli bir kısmı bölgeden karşılanmaktadır.(l) Harran ovası bile tek başına tahıl üretimine namzettir.
GAP PROJESİ
DicleFırat ırmaklarının çevresinde bulunan geniş düzlükler ülke alanını %9′unu oluşturur. Bölge ekonomisine darbe vuran kuraklık problemi GAP projesiyle halledildiği zaman bölgede sosyoekonomik yönde büyük değişiklikler görülecektir. GAP 13 ayrı projenin birleşiminden meydana gelmiştir. Bu proje içinde 22 baraj, 19 hidroelektrik santrali vardır. Proje; G.Antep, Mardin, Adıyaman,
Şanlıurfa, Diyarbakır, Batman, ve Şırnak illerimizi kapsamaktadır. Sadece Atatürk barajından elde edilen elektirik üretimi ülke elektrik üretimin 1/6’sına eşittir. (1992) GAP’dan en fazla yararlanan il
Şanlıurfa’dır. GAP Projesiyle;
Sulamalı tarıma geçilecektir.
Bölgedeki nadas alanları yok denecek kadar azalacaktır.
Tarım ürünlerinin çeşitliliği artacaktır.
Tarım ürünlerinin verimi artacaktır.
Bulamalı tarıma dayalı pamuk, pirinç, gibi tarım ürünlerinin ekim alanı genişleyecektir.
Türkiye pamuk üretiminde bölge birincisi olacaktır.
Kuru tarıma dayalı buğday, arpa, mercimek gibi tarım ürünlerinin ekim alanı azalacak fakat üretimleri artacaktır.
Barajlar suni göl fonksiyonu göreceğinden bölgenin iklimi belirli oranda yumuşayacaktır.
Elektrik enerjisi üretimi sağlanacaktır.
İçme suyu olarak kullanılacaktır.
Su ürünlerinin üretimi artacaktır.
Tarım ve tarıma bağlı sanayi gelişecektir.
Bölgede iş imkânı arttığı için bölgeden diğer bölgelere göç duracaktır.
Diğer bölgelerden bölgeye göç olacaktır.
Bölgenin nüfusu ve nüfus yoğunluğu artacaktır.
Türkiye tarım ürünlerine dayalı ihracatı artacaktır.
BÖLGENİN GENEL ÖZELLİKLERİ
Yüzölçümü bakımından en küçük bölgemizdir.
Nüfusu en az olan bölgemizdir.
Orman oranı bakımından %1 ile sonuncudur.
Ekili-dikili alanlar bakımından %20 ile dördüncü sıradadır.
Ekonomisi tarıma dayanır. Hayvancılık ikinci sırada yer alır.
Antep fıstığı, Mercimek ve Pamuk üretiminde birinci sıradadır.
Fosfatın en fazla çıkartıldığı bölgemizdir.
Türkiye’de çıkartılan petrolün tamamı bu bölgeden çıkarılır.
Buharlaşmanın en çok ve yaz kuraklığının en fazla hissedildiği bölgedir.
Hiç tabii göl bulunmayan bölgemizdir.
Platolardan oluşur.
Bölgenin en yüksek yeri Karacadağ volkanıdır(1910 m)
COĞRAFYA 12 DERS NOTLARI
COĞRAFYA 12.SINIF DERSİ ETKİNLİKLERİNİN CEVAPLARI
COĞRAFYA 12.SINIF DERSİ ÖLÇME DEĞERLENDİRME VE TEST SORULARININ CEVAPLARI
COĞRAFYA 12.SINIF ÖDEVİ
LİSE 4 COĞRAFYA
COĞRAFYA LİSE 4.SINIF DERSİ ÖLÇME DEĞERLENDİRME VE TEST SORULARININ CEVAPLARI
COĞRAFYA LİSE 4.SINIF DERSİ ETKİNLİKLERİNİN CEVAPLARI
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder